نشست علمی «روش‌شناسی و روش نحوآموزی در حوزه بر اساس کتاب البهجه المرضیه و مغنی الأدیب»

نشست علمی با موضوع «روش‌شناسی و روش نحوآموزی در حوزه بر اساس کتاب البهجه المرضیه و مغنی الأدیب» توسط حجت الاسلام محمد صادق فاضل در مدرسه علمیه فیضیه مازندران، طرح ریزی و برگزار شد.
حجت الاسلام جواد آسه، استاد ادبیات عرب مدرسه حضرت فاطمه معصومه (علیها سلام) قم، در این نشست بیان داشت:
هدف از فراگیری هدایه و صمدیه تسلط بر تطبیق قواعد نحوی است به همین جهت باید هنگام آموزش هدایه و صمدیه تمام توان را باید صرف برای تطبیق قواعد نحوی روی آیات، روایات، متون عربی و… کرد. البته باید جزوه تمرینی شامل آیات، روایات و متون به صورت هدفمند و مناسب با سطح فراگیران تهیه شود.
البهجه المرضیه تجمیعی است از آرای ابن مالک در کتاب های شرح کافیه، شرح التسهیل، شرح العمده و نکت علی مقدمه ابن حاجب
سیوطی از تألیف کتاب البهجه المرضیه این اهداف را دنبال کرده است:
الف. ارائه روش استنباط قواعد نحوی.
ب. طرح قواعد نحوی به صورت گسترده.
ج. استفاده از قواعد توجیهی.
د. طرح اختلافات نحویان و بیان مواجهه ابن مالک با این اختلافات با استفاده از مبنای ابن مالک بر اساس دانش نحو.
علم اصول نحو: در کنار علم نحو علم دیگری به نام اصول نحو وجود دارد. نسبت اصول نحو به نحو، همانند نسبت اصول فقه به فقه است یعنی اصول نحو مشتمل بر یک اصول و قواعدی است که قواعد نحوی بر اساس آنها استنباط و استخراج می ‌شود. این علم شامل چهار مبحث است:
الف. سماع (از قرآن و قرائات، روایات، شعر، نثر و ضرب المثل).
ب. قیاس.
ج. اجماع.
د. استصحاب.
با فراگیری هدایه و صمدیه و بدون گذراندن مقدمه‌ای شامل مباحثی مانند تاریخ نحو ، مکاتب نحوی و… نمی‌توان به فراگیری شرح سیوطی رداخت، بلکه باید دوازده جلسه مقدماتی آموزش دیده شود.
اختلاف در قواعد نحوی ناشی از:
الف. اختلاف مکاتب نحوی.
ب. اختلاف مبانی نحویان.
ج. اختلاف در تطبیق قواعد نحوی بر آیات و روایات و… .
مفهوم‌شناسی دو اصطلاح قاعده نحوی و قاعده توجیهی:
قواعد نحوی: قاعده‌ای که در تمامی موارد به کار می‌رود و مختص به باب خاصی از نحو است.
قواعد توجیهی: قاعده‌ای که در تمامی موارد به کار می‌رود و مختص به باب خاصی از نحو نیست.
به ابن هشام گفتند یک کتاب تفسیری بنویس گفت مغنی کفایت می‌کند. از این رو «مغنی اللبیب» کتابی تفسیری است.
ابن هشام وقتی به آیه‌ای می‌رسد، همه مفردات آن را ترکیب نمی‌کند؛ چون این سطح کتاب صمدیه و هدایه است. بلکه همانندشرح سیوطی در مقام بیان و اثبات قواعد نحوی و افزون بر این درصدد بیان بطبیق قواعد نحوی از سوی نحویان و مفسران و نقد و نظر درباره آنها است.
ابن هشام در مغنی اللبیب نشان می‌دهد که فقط با استفاده از علوم ادبی (لغت، صرف، نحو و بلاغت) نمی‌توان به مراد جدی خداوند متعال از آیات دست یافت بلکه باید از قرائن دیگر، مثل آیات دیگر، سیاق آیه، شأن نزول و مانند اینها استفاده کرد.
در میان علوم ادبی( لغت، صرف، نحو، بلاغت) نحو از همه مهم تر است زیرا تا جمله تشکیل نشود، لغت و صرف اهمیت پیدا نمی‌کند و بلاغت هم معنا نخواهد داشت.